بومی‌سازی شاخص‌های کیفیت زندگی در کلان‌شهرهای ایران (نمونه‌پژوهی: کلان‌شهر مشهد)

نویسندگان

کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی شاخص‌های مرتبط با کیفیت زندگی از دید نفع‌برندگان شهری (شهروندان، متولیان و متخصصان شهری) در شهرهای ایران است و در این راستا از روش اسنادی کتابخانه‌ای استفاده شده است. در این پژوهش با بررسی مطالعات و تجربیات جهانی و داخلی درزمینه‌ی کیفیت زندگی و همچنین با پرسش‌های باز از ساکنان کلان‌شهرها (مشهد)، شاخص‌های مختلف و متعددِ ناشی از تجربیات متفاوت مکانی و زمانی استخراج ‌شده‌اند؛ سپس متخصصان شهری و برخی صاحب‌نظران ازلحاظ اهمیت این شاخص‌ها را بررسی کرده‌اند. درواقع سعی شده است تا با بررسی شاخص‌ها و دسته‌بندی‌های رایج مفهوم کیفیت زندگی، شاخص‌ها و دسته‌بندی‌هایی متناسب با شرایط سیاسی و مدیریتی نظام مدیریت شهری ایران و بخصوص کلان‌شهرها بومی‌سازی شود؛ به این امید که در مراحل بعدی با استفاده از شاخص‌های بومی، بتوان به پایش و اندازه‌گیری کیفیت زندگی شهروندان ایرانی پرداخت. نتایج: در این پژوهش 5 بعد، 6 معیار، 16 زیر معیار و 30 شاخص در مورد کیفیت عینی زندگی و 5 بعد، 9 معیار، 15 زیر معیار و 17 شاخص استخراج شد.

کلیدواژه‌ها


ربانی خوارسگانی، علی و کیان‌پور، مسعود (1386). مدلپیشنهادیبرایکیفیتزندگی،مطالعه موردیشهراصفهان. مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، سال 15، شماره‌ی 59 – 58.
وظیفه دوست، حسین و امینی، مهدی (1388). بررسی میزان اهمیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری تهران؛ از دیدگاه مدیران و متخصصین مدیریت شهری. فصل‌نامه‌ی مطالعات مدیریت شهری، سال اول، پیش‌شماره‌ی سوم.
قالیباف، محمدباقر و همکاران (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه‌ی موردی: محله‌ی یافت‌آباد). فصل‌نامه‌ی انجمن جغرافیای ایران، 9(31)، 33-53.
قاسمی، اکرم و نوری، زهرا (1395). ارزیابیکیفیتزندگیدرشهرهایجدیدبااستفادهازسنجشکیفیتذهنی (مطالعه‌ی موردی شهر جدید هشتگرد). نشریه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هفتم، شماره‌ی بیست و پنجم، صص 172-159.
قانعی، محبوبه؛ اسماعیل‌پور، نجما و سرائی، محمدحسین (1396). سنجشکیفیتزندگیدرمحلاتشهریدرراستایارتقاءکیفیتزندگی (مطالعه موردی قلعه شهر بافق). نشریه‌ی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هشتم، شماره‌ی بیست و هشتم، صص 44-21.
کریمی، مهدی. (1390). ادبیات نظری کیفیت زندگی. بازیابی‌شده در 20 آبان 1393، از http://www.mehdikarimi56.blogfa.com/post-2.aspx.
شفیعا، محمدعلی و شفیعا، سعید (1391). بررسی توسعه پایدار اجتماعی و سرمایه اجتماعی (نمونه: ساکنان محله غیررسمی شمیران نو). مجله‌ی جامعه‌شناسی کاربردی، شماره‌ی دوم، 139-164.
رضوانی، محمدرضا؛ متکان، علی‌اکبر؛ منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین (1388). توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری، نمونه موردی: شهر نورآباد استان لرستان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(2)، 87-100.
 
Royuela V, Surinach J. (2004), Constituents of quality of life and urban size, Social Indicators Research 74 (3): 549-572.
Schmit, R. (2002), “Considering social capital in quality of life assessment: concept and measurement”. Social Indicators Research. 58, pp 403-428.
Pal, A. K. and Kumar, U. C. (2005), “Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west Bangal, India”. Rural Development. No. 2.
Allen, John, Voget, Rebecca and Cordes, Sam, (2002), Quallity of Life in Rural Neebraska: Trends and Changes, Institute of agriculture and natural resoures.
Roback, J. (1982), Wages, rents and the quality of life, Journal of Political Economy, 90 (6): 1257-1278.
Meyre, Dowell(1987). Community-Relevant Measurement of Quality of Life A Focus on Local Trends, University of Texas at Austin, Urban Affairs Quarterly, Vol. 23 No. I, September 1987 108-125 copyright 1987 Sage Publications, Inc.
Harpham, Trudy & et al(2001), Healthy city projects in developing countries: The first evaluation, South Bank Univercity, London, SW8,2JZ, UK.
Das, D. (2008). Urban Quality of Life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, 88.
Ibrahim, M. and Chung, W. (2003). Quality of life of residents living near industrial estates in Singapore, Social Indicators Research, 61.
Diener, E. and Suh, E. (1997). Measuring quality of life: Economic, social and subjective indicators, Soc Indic Res, 40, 189–216.
Tesfazghi, E.S., Matinez, J.A., and Verplanke, J.J. (2010), “Variability of quality of life at small scales: Addis Ababa, Kirkos Sub-City”, In: Social Indicators Research, 98 (2010)1, 3-88.
Senlier, N., Yildiz, R., and Aktas, E.D. (2009), “A Perception Survey for the Evalution of Urban Quality of Life in Kocaeli and a Comparison of the Life Satisfaction with the European Cities”, Social Indicators Research, Volume 94(2), 213-226.
Foo, T.S. (2000), “Sublective assessment of urban quality of life in Singapore(1997-1998)”, Habitat International, Volume 24(1), 31-49.
Senlier, N., Yildiz, R., and Aktas, E.D. (2009), “A Perception Survey for the Evalution of Urban Quality of Life in Kocaeli and a Comparison of the Life Satisfaction with the European Cities”, Social Indicators Research, Volume 94(2), 213-226.
Teklay, Rishan (2012), “Adaptation and Dissonance in Quality of Life: Indicators for Urban Planning and Policy Making”, Enschede, the Netherlands.
 Oktay D., Rustemli A. and Marans R., (2009) Neighbourhood satisfaction, sense of community, and attachment: Initial findings from Famagusta quality of urban life study, ITUA|Z, 6(1), 6-20.
Eurofound. (2004). European Foundation for the Improvement of the Living and Working Conditions, Quality of life in Europe, first European quality of life survey 2003, Dublin. Retrieved.